PRESJA OTOCZENIA

RYSZARD LISIECKI

Z czym kojarzy ci się słowo „konformizm”? Konformizm odgrywa ważną rolę w życiu nastolatków. Oznacza pragnienie, aby być podobnym do innych — robić to, co robią inni, mówić to, co inni mówią, myśleć w podobny sposób, a nawet ubierać się tak jak inni.

LĘK PRZED TYM, ABY NIE BYĆ INNYM NIŻ WSZYSCY

Ta presja, zmuszająca do upodobniania się do innych, jest czasami tak silna, że niektórzy czują się źle, jeśli czymkolwiek różnią się od innych. Jeśli chłopcy noszą proste dżinsy, biada temu, kto założy „trapezy”! Jeśli dziewczyna założy niemodną sukienkę, może się liczyć z tym, że zostanie wyśmiana. Jeśli w modzie są łyżworolki i górskie rowery, lepiej nie chwal się, że lubisz zbierać znaczki. Otóż, każde nieznaczne odchylenie od norm przyjętych wśród młodzieży zostaje uznane za wykroczenie. Koledzy wskazują na tego, kto się wyłamał, i żartują z niego, co sprawia, że trudno mu z nimi wytrzymać. Ta skłonność do dostosowania się jest najsilniejsza właśnie u nastolatków.

EKSPERYMENT PSYCHOLOGICZNY

Grupa naukowców postanowiła przeprowadzić eksperyment, by zbadać, w jaki sposób środowisko wpływa na młodych ludzi. By tego dokonać, naukowcy zaprosili dziesięciu nastolatków do pokoju i powiedzieli im, że mają zamiar zbadać, co ci młodzi ludzie zobaczą z różnych miejsc sali. W rzeczywistości nie badali wcale ich wzroku, ale skutki presji, wywieranej przez grupę.

Badacze poinstruowali nastolatków o przebiegu eksperymentu. „Pokażemy wam pewne karty. Na każdej karcie narysowane będą trzy linie — linia A, linia B i linia C — każda innej długości. W niektórych przypadkach linia A będzie najdłuższa, w innych — linia B, a w jeszcze innych — linia C. Pokażemy wam kilkadziesiąt różnych kart. Unosząc do góry kartę, wskażemy najpierw linię A, potem linię B, a na końcu linię C. Gdy wskażemy linię, która według was jest najdłuższa, unieście rękę na znak, że wiecie, iż jest ona dłuższa od pozostałych”. Powtórzyli te instrukcje, by upewnić się, że wszyscy je zrozumieli, a potem unieśli pierwszą kartę i wskazali pierwszą linię od góry.
Jeden z nastolatków nie wiedział, że pozostali są w zmowie z naukowcami i za każdym razem będą unosić ręce, gdy wskazana zostanie druga co do długości linia. Innymi słowy będą głosować nieprawidłowo.

Naukowcy unieśli więc pierwszą kartę i wskazali linię A, która była wyraźnie krótsza niż linia B. W tym momencie osoby, współpracujące z naukowcami, uniosły ręce. Młodzieniec poddawany eksperymentowi spojrzał dookoła i nie mógł uwierzyć własnym oczom. Było oczywiste, że najdłuższą linią jest linia B, ale wszyscy uznali, że linia A jest dłuższa. Później wyznał, że pomyślał: „Pewnie źle zrozumiałem instrukcje lekarzy. Lepiej będzie, jeśli zrobię tak jak wszyscy”. Uniósł więc rękę wraz z kolegami z grupy. []

Wtedy badacze wydali następne polecenie: „Głosujcie na najdłuższą linię; podnieście ręce, gdy wskażemy najdłuższą linię”. Nic prostszego! Gdy pokazali drugą kartę, znowu dziewięć osób głosowało nieprawidłowo! Dziesiąty młodzieniec był coraz bardziej zakłopotany, ale w końcu uniósł rękę wraz z pozostałymi dziewięcioma. Raz po raz głosował niewłaściwie, wraz z grupą, choć wiedział, że jego koledzy się mylą.

Ten młody człowiek nie był wyjątkiem. Trzy czwarte badanych w ten sposób młodych ludzi zachowywało się podobnie. Raz po raz przyznawali, że faktycznie krótsza linia jest dłuższa! Nie mieli po prostu odwagi powiedzieć: „Grupa się myli. Nie wiem dlaczego, ale wszyscy, oprócz mnie, popełnili błąd”. Niewielka część — jedynie dwadzieścia pięć na sto osób — miała odwagę zająć stanowisko przeciwne większości, choć większość wyraźnie się myliła. Oto, co presja grupy czyni z człowiekiem, który boi się mieć własne zdanie!

SIŁA WPŁYWU

Eksperyment ten ujawnił jeszcze jeden ciekawy fakt. Jeśli jakiś inny nastolatek głosował prawidłowo, wówczas ten, który był przedmiotem eksperymentu, przeważnie decydował się wskazać właściwą linię. Oznacza to, że jeśli masz choćby jednego przyjaciela, który odważy się przeciwstawić grupie, to i ty będziesz miał odwagę to uczynić. Jeśli jednak jesteś sam, trudno zachować odmienne stanowisko.

Warto zadać sobie pytanie, dlaczego tak boimy się odrzucenia przez grupę. Dlaczego nie potrafimy być niezależni? Aby odpowiedzieć na to pytanie, musimy zastanowić się nad sprawą poczucia niższości. Gdy czujesz się bezwartościowy i głupi — gdy nie lubisz siebie — wówczas bardziej boisz się kpin i odrzucenia ze strony przyjaciół. Jesteś bardziej wrażliwy na ich docinki. Nie masz odwagi, by być innym. Twoje problemy wydają się tak wielkie, że nie chcesz ich powiększać przeciwstawiając się większości. Ubierasz się więc tak jak inni, mówisz tak jak inni, i podzielasz myślenie grupy.

ZASTANÓW SIĘ NAD TYM PROBLEMEM

Zastanówmy się teraz nad kilkoma ważnymi pytaniami. Dlaczego sprawa konformizmu jest tak ważna dla nastolatków? Czy nacisk grupy może być niebezpieczny? Jaki wpływ na życie jednostki wywiera grupa?
Konformizm jest niebezpieczny, gdyż skłania człowieka do robienia czegoś, mimo że jest to złe. Tak dzieje się, gdy nie masz odwagi być innym niż twoi przyjaciele. []

CZY MOŻESZ POWIEDZIEĆ „NIE”?

Przypuśćmy, że jedziesz samochodem z czwórką młodych przyjaciół, w wieku około osiemnastu lat. Wybraliście się, by spędzić miło wieczór. W pewnej chwili kierujący samochodem wyjmuje z kieszeni fiolkę z czerwonymi tabletkami. Bierze jedną tabletkę do ust i podaje fiolkę siedzącemu obok koledze. Ten śmieje się, bierze jedną tabletkę i podaje fiolkę do tyłu. Ty otrzymujesz fiolkę jako ostatni, a wszyscy czterej twoi koledzy połknęli już tabletki.
Co powiesz, gdy podadzą ci fiolkę? Wiesz, że zażywanie takich tabletek jest bardzo szkodliwe dla organizmu. Nie chcesz ich łykać, ale nie chcesz też być wyśmiany przez kolegów. Wahasz się przez moment, a wtedy twój kolega siedzący obok pyta: „No, co jest z tobą? Boisz się? Hej, chłopaki, patrzcie. Ale maminsynek! Boi się, że tatuś się dowie. Kto by pomyślał, że Tomek to taki tchórz! Dalej, mięczaku. Spróbuj, to ci się spodoba!”

Ręce ci się trzęsą i zaczynasz się pocić. Inni też zaczynają cię namawiać, bo chcą, żebyś zrobił to, co oni zrobili. Presja się wzmaga. Twoje serce zaczyna bić szybciej. Nie wiesz, co powiedzieć. Czujesz się głupio. Może powinieneś spróbować? Nie zaszkodzi ci to aż tak bardzo. Poddajesz się. Łykasz tabletkę. Jaka ulga. Znowu jesteś jednym z nich!
Niebawem jednak spostrzeżesz, że następnym razem będzie ci już łatwiej wziąć narkotyk. Przecież zrobiłeś to już wcześniej. W ten sposób zaczynasz popadać w nałóg i wkrótce będziesz miał poważny problem z narkotykami, a to wszystko przez chęć dostosowania się do innych. Konformizm jest najważniejszą przyczyną zażywania narkotyków przez nastolatków.

Kiedyś rozmawiałem z trzynastoletnią dziewczynką, która codziennie brała narkotyki. Jej ciało było przez nie tak zniszczone, że już nigdy w pełni nie będzie mogła odzyskać zdrowia. Co za wstyd zniszczyć swój organizm w ten sposób! Jakież to nieszczęście, że nie miała na tyle odwagi, by osobie, która po raz pierwszy zaproponowała jej narkotyki, odpowiedzieć: „Po co mam niszczyć samą siebie? Mam tylko jeden organizm!”

Presja, wywierana przez grupę, może skłaniać jednostkę także do innych szkodliwych praktyk. Jak sądzisz, dlaczego alkoholizm młodzieży jest tak poważnym problemem w Polsce? Dlaczego młodzi ludzie palą papierosy, choć wiedzą, że nałóg palenia skraca życie, niszcząco wpływa na płuca i zwiększa ryzyko zachorowania na raka, a także uszkadza naczynia krwionośne? []

POTRZEBA ODWAGI

Dobrze jest pomyśleć o tych sprawach, zanim znajdziesz wraz z twoimi przyjaciółmi w kryzysowej sytuacji. Musisz zrozumieć fakt, że oni odczuwają nacisk grupy podobnie jak ty. Są niejako zmuszani do brania narkotyków, palenia papierosów lub picia alkoholu z takiego samego powodu jak ty — po prostu boją się być inni od wszystkich. Boją się, że następnym razem ich kumpel (ten, który był właścicielem tabletek) zabierze na przejażdżkę kogoś innego zamiast nich, gdyż okazało się, iż nie pasują do „paczki”. Postępują więc tchórzliwie i robią coś, co nie ma żadnego sensu.

O ileż lepiej jest pokazać, że masz zaufanie do siebie, gdy nacisk grupy jest wręcz nie do zniesienia. Możesz powiedzieć: „Jeśli chcecie robić takie głupstwa, to proszę bardzo. Ale ja mam to w nosie!” To nie jest dziecinne. To jest sposób, w jaki okazujesz odwagę, przeciwstawiając się grupie, gdy wiesz, że większość nie ma racji.

Powiem ci coś jeszcze. Większość nastolatków szanuje ludzi, którzy mają odwagę pozostać przy swoim zdaniu, nawet jeśli są wyśmiewani i przymuszani. Osoba posiadająca tę cechę ma największe szanse stać się przywódcą. Pokazuje bowiem, że nie czuje się gorsza od innych. Nie daje sobie robić wody z mózgu. Ma silny moralny kręgosłup i potrafi bronić swego zdania, gdy wie, że ma rację. I jeszcze jedno. Tego rodzaju ludzie mają duży wpływ na tych, którzy szukają przyjaciół mogących pomóc im zyskać zaufanie do samego siebie. Pamiętaj, nie jesteś sam. Jeśli ty nie ulegniesz presji grupy, za tobą pójdą inni.

[]

główna | pastor | lekarz | zielarz | rodzina | uzależnienia | kuchnia | sklep
radio | tematy | książki | czytelnia | modlitwa | infoBiblia | pytania | studia | SMS-y
teksty | historia | księga gości | tapety | ułatwienia | technikalia | e-Biblia | lekcje
do pobrania | mapa | szukaj | autorzy | nota prawna | zmiany | wyjście

© 1999-2003 NADZIEJA.PL Sp. z o.o. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Bank: BPH PBK VI/O w Warszawie, PLN: 11 1060 0076 0000 3200 0074 4691
Bank Swift ref. BPH KPL PK