NADZIEJA.PL - Serwis Chrześcijański : czytelnia : która Biblia jest prawdziwa?

Przez wiele lat, jako student historii w Krakowie, a potem doktorant w Chicago, dorabiałem sprzedażą polskich książek, w tym Biblii. Nieraz pytano mnie: „Czy tej Biblii czegoś nie brakuje?”; „Jak Pismo może być święte, skoro spisali je ludzie?”; „Kto wymyślił kanon Starego i Nowego Testamentu?”; „Czym Biblia różni się od Pisma Świętego?”

Zacznijmy od tego ostatniego pytania. Słowo „Biblia” oznaczało w języku greckim „księgi”. Chrześcijanie odnosili je do ksiąg Starego i Nowego Testamentu, które uważali za całość, nazywając „Pismem” i dodając przymiotnik „Święte”, aby podkreślić ich natchniony charakter. Tak więc słów „Biblia” i „Pismo Święte” używamy wymiennie.

Na czym polega świętość Biblii? Nie na doskonałości tych, którzy ją spisali, lecz Tego, który ich natchnął. Profesor Anna Świderkówna z Uniwersytetu Warszawskiego tak odpowiedziała na podobne pytanie:

„Nam się na ogół wydaje, że Księga Święta to jest opowiadanie o samych świętych ludziach. Często właśnie ludzie niewierzący, a zwłaszcza wojujący ateiści wykorzystywali Biblię w ten sposób, że powoływali się na jakieś historie czy to bardzo krwawe, czy też — jakbyśmy dzisiaj powiedzieli — niemoralne. Dla nas świętość wiąże się z doskonałością moralną, natomiast święty po hebrajsku oznacza pierwotnie oddzielony, zupełnie inny i dotyczy tylko Boga. Tylko Bóg jest święty. Może w pewnym sensie było to bliskie naszemu słowu transcendentny? Przedmiot albo jakiś człowiek jest natomiast święty na tyle, na ile należy do Boga. Warto zajrzeć na przykład do obu Listów do Koryntian św. Pawła, w których nazywa swoich adresatów świętymi. Z treści listu wynika, że oni świętymi bynajmniej nie byli, wręcz przeciwnie. Naznaczeni jednak pieczęcią chrztu św. należeli do Boga i w tym sensie byli świętymi. Księga jest święta tak, jak każdy przedmiot, który należy do Boga. Nie jest to wcale historia świętych ludzi, lecz świętego Boga, który ma okropne kłopoty z bardzo nieświętymi ludźmi, zupełnie podobnymi do nas.”¹

KANON STAREGO TESTAMENTU

Słowo „kanon” pochodzi od hebrajskiego kaneh, które oznaczało „kij mierniczy” i było używane w sensie standardu lub normy. []

Starotestamentowy kanon tworzyło 39 ksiąg.² Liczbę tę znamy z zapisków Flawiusza,³ uchwał synodu rabinów w Jamni, który go zatwierdził pod koniec I wieku n.e., oraz z Talmudu Babilońskiego.⁴ Wierzący już w starożytności uważali te księgi za Pismo Święte. W II w. p.n.e. wspominał o tym Syrach.⁵ Wynika to także ze słów Pana Jezusa: „Musi się wypełnić wszystko, co napisane o Mnie w Prawie Mojżesza, u Proroków, i w Psalmach” ŁUK. 24,44.⁶ Z tej wypowiedzi Jezusa, a także z pism Józefa Flawiusza i Filona z Aleksandrii wynika, że za kanon Starego Testamentu uważano trzy grupy pism: Tora, czyli Pięcioksiąg Mojżeszowy; Nawiim, czyli Prorocy; Ketuwim, czyli Pisma dydaktyczne (np. Psalmy). Całość Żydzi zwą Tanak, co jest akronimem pierwszych sylab trzech części Pisma (Tora, Nawiim, Ketuwim). Kapłan Ezdrasz miał je zebrać w całość po niewoli babilońskiej.

Żydzi mieli oprócz ksiąg wchodzących w trzy części Starego Testamentu wiele innych pism religijnych, które nazywamy apokryfami lub pseudoepigrafami. Niektóre cieszyły się sporą popularnością także wśród chrześcijan, ale nie miały takiego statusu, jak owych 39 ksiąg. Jezus i apostołowie z pewnością je znali, ale „Pismem” nazywali tylko księgi kanoniczne, często się na nie powołując JAN 10,31-36.

Księgi apokryficzne powstały między 200 r. p.n.e. a 200 r. n.e., a więc znacznie później, niż kanoniczne. Nazwa apokryfów bierze się od greckiego słowa apocryphos, które oznacza księgi ukryte, sekretne, okultystyczne. Z kolei nazwa pseudoepigrafów odnosi się do ksiąg, które naśladowały biblijne gatunki literackie, a ich autorzy przybierali imiona postaci biblijnych, aby dodać im autorytetu. Między innymi z tych względów wczesny Kościół odrzucił pseudoepigrafy.⁷

Kanon składający się z 39 ksiąg starotestamentowych oraz 27 nowotestamentowych bibliści nazywają protokanonem (pierwszym kanonem). Jest on wspólny dla katolików, prawosławnych i protestantów.

Niektóre z kościołów dodały do niego kilka pism, nazywając je deuterokanonicznymi (drugokanonicznymi).⁸ Kościół katolicki dołączył księgi: Tobiasza, Judyty, 1 i 2 Machabejską, Mądrości, Syracha, Barucha, modlitwę trzech młodzieńców i dwa końcowe rozdziały w księdze Daniela. Decyzję o tym przegłosowano niewielką liczbą głosów podczas soboru trydenckiego 8 kwietnia 1546 roku. Księgi te zawierają wiele cennych informacji historycznych, kulturowych, religijnych i moralnych, dlatego nie należy negować ich wartości. Wiele jednak przemawia przeciwko traktowaniu ich na równi z księgami pierwszokanonicznymi. Zwróćmy uwagę na poniższe fakty: []

Nie było ich w hebrajskim kanonie zwanym Tanak.

Manuskrypty księgi Daniela z Qumran nie zawierają dodatków drugokanonicznych, które sobór w Trydencie dołączył do niej w XVI wieku.⁹

Wszystkie powstały po okresie profetycznym, zamkniętym przez Malachiasza, który zapowiedział, że kolejnym prorokiem będzie dopiero Jan Chrzciciel MAL. 3,23-24; MAT. 11,13-14.

Wczesnochrześcijańscy Ojcowie Kościoła nie cytowali apokryfów jako Pisma Świętego, choć wiele z nich zawierał grecki przekład Starego Testamentu zwany Septuagintą.¹⁰

Księgi deuterokanoniczne zawierają poważne błędy historyczne, geograficzne, chronologiczne oraz teologiczne,¹¹ które poddałyby w wątpliwość natchnienie Pisma Świętego, gdyby stanowiły jego część.¹²

Z powyższych względów Towarzystwa Biblijne, które wydają Pismo Święte na potrzeby wszystkich kościołów i chrześcijan, zwykle je pomijają, albo dodają na końcu pod hasłem „Apokryfy”.

KANON NOWEGO TESTAMENTU

Nowy Testament powstał, gdy kościołów chrześcijańskich przybywało, a naocznych świadków życia Jezusa ubywało. Liczył 27 ksiąg. Katolicy, protestanci i prawosławni akceptują je jako natchnione.

Pierwsze cztery nazywamy Ewangeliami, gdyż opowiadają o Dobrej Nowinie B zbawieniu z grzechów przez wiarę w Chrystusa. Koncentrują się one na służbie mesjańskiej Jezusa. Piąta księga nosi nazwę Dziejów Apostolskich i obejmuje okres około 30 lat po ukrzyżowaniu Jezusa. Resztę Nowego Testamentu tworzą listy apostołów. Trzynaście z nich napisał Paweł z Tarsu. Dziewięć do różnych kościołów,¹³ a cztery do indywidualnych adresatów.¹⁴ List do Hebrajczyków jest anonimowy, ale od początku dołączano go do listów Pawła. Po nim następują: list Jakuba, Judy, dwa listy apostoła Piotra, trzy listy Jana oraz Apokalipsa.

Już w 140 roku istniała kompilacja, składająca się z czterech Ewangelii, Dziejów Apostolskich, listów Pawła, Listu do Hebrajczyków i Apokalipsy.¹⁵ W II wieku nawet tak zróżnicowani pisarze, jak Ireneusz, Tertulian i Orygenes wymieniają jako kanoniczne zasadniczo te same księgi nowotestamentowe, które są w naszych Bibliach.

W jaki sposób księgi nowotestamentowe stawały się częścią Pisma Świętego? Otóż, były czytane w pierwszych kościołach chrześcijańskich wraz ze Starym Testamentem, co przyczyniało się do traktowania ich podobnie, a więc jako części Pisma Świętego. Taki status miały już z pewnością w połowie II wieku,¹⁶ a zapewne znacznie wcześniej, skoro już apostoł Paweł cytował Ewangelię wg Łukasza jako Pismo na równi z księgami Mojżeszowymi 1 TYM. 5,18.¹⁷ Z kolei apostoł Piotr uważał za Pismo listy apostoła Pawła 2 PIOTRA. 3,16. []

Proces formowania się kanonu miał kilka faz, z których najbardziej widoczna jest dopiero ta najpóźniejsza — zatwierdzenie go przez sobór w IV wieku. Potrzeba sformułowania go pojawiła się jednak znacznie wcześniej i wynikała z wyzwań, przed jakimi stanął wczesny Kościół.

W pierwszych wiekach pojawili się „apostołowie” ustalający własny kanon Pisma Świętego. Do najbardziej znanych należał Marcjon (zm. 160), który pod wpływem gnostycyzmu odrzucił cały Stary Testament i większość Nowego Testamentu, która nie pasowała do jego nauki, że chrześcijanie już nie są „pod prawem”, dlatego z wyjątkiem prawa miłości powinni odrzucić wszystkie pozostałe nakazy Boże.

W II wieku krążyły też pisma naśladujące styl i formę Ewangelii czy Apokalipsy. Nosiły one imiona apostołów, na przykład Tomasza, Piotra czy Filipa, choć powstały zbyt późno, aby wyjść spod ich ręki. Z tego względu niektóre pisma, które naprawdę wyszły spod ręki apostołów musiały czekać na włączenie ich do kanonu, dopóki nie upewniono się co do ich autorstwa, a także natchnienia, sądząc między innymi po owocach, jakie wydawały w życiu wierzących i Kościoła.¹⁸

Jakie kryteria determinowały, które księgi weszły w kanon Nowego Testamentu? Po pierwsze, autorem musiał być apostoł lub jego uczeń. Po drugie, ich treść musiała opierać się na sprawozdaniu naocznych świadków. Po trzecie, nie mogły być sprzeczne ze Starym Testamentem. Po czwarte, musiały zgadzać się z naukami Jezusa i apostołów. Po piąte, powinny wydawać dobre owoce w życiu wierzących i Kościoła. Po szóste, musiały mieć szeroką akceptację ze strony kościołów chrześcijańskich na całym świecie.¹⁹

Intrygującym fenomenem jest to, że większość ksiąg, które tworzą kanon Nowego Testamentu, już w pierwszych dwóch wiekach cieszyła się jednomyślną akceptacją wśród zróżnicowanych kościołów rozsianych od Wielkiej Brytanii po Mezopotamię i od Egiptu po Macedonię, co wydaje się faktem bez precedensu.²⁰

Kanon Pisma Świętego nie był więc wyborem jakiegoś człowieka, Kościoła czy soboru, lecz rezultatem autorytetu, jaki niektóre pisma wyrobiły sobie w ciągu wieków. Tak synod rabinów w Jamni w I wieku n.e. w sprawie kanonu starotestamentowego, jak sobory chrześcijańskie w Laodycei (363 r.) i Kartaginie (397 r.) w sprawie kanonu nowotestamentowego, nie obdarzyły ksiąg biblijnych innym autorytetem od tego, jakim cieszyły się od dawna.

przypisy:
1. Polityka, 27 grudzień (1997): 71-2.
2. Zamiast 39 ksiąg Żydzi podają liczbę 24 (lub 22, gdy Rut liczono razem z księgą Sędziów a Treny z księgą Jeremiasza). Z tym, że księga Ezdrasza występuje tam z księgą Nehemiasza, pisma 12 proroków (zwanych Młodszymi, albo Mniejszymi) tworzą jedną księgę, zaś 1 i 2 Samuela, 1 i 2 Królewska oraz 1 i 2 Kronik są połączone ze sobą. Inaczej mówiąc, hebrajski kanon obejmuje te same księgi pierwszokanoniczne, co nasze Biblie, tyle że w innym układzie. Otwiera go księga Rodzaju, a kończy 2 Kronik, dlatego Jezus, mówiąc o prześladowaniach, wspomniał zabitego Abla i Zachariasza, a więc zbrodnię wymienioną na początku księgi Rodzaju i na końcu 2 księgi Kronik, zamykającej kanon (Mat. 23,35).
3. Józef Flawiusz, Przeciw Apionowi, 1:8.
4. Baba Bathra, 14b-15a.
5. Mądrość Syracha, Prolog, 22-28.
6. Wyjątkiem byli saduceusze, którzy za natchnioną uważali tylko Torę.
7. Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościoła, 3, 25:4-7.
8. W języku polskim wiele informacji na temat ksiąg deuterokanonicznych, biblijnego kanonu, przekładów oraz procesu kształtowania się tekstu Pisma Świętego znaleźć można w znakomitej pracy prof. Zachariasza Łyko pt. Wstęp do Pisma Świętego.
9. Np. 1QDan^a; 4QDan^a; 4QDan^b.
10. Hieronim korzystał z Septuaginty w swym tłumaczeniu, niemniej uważał, że chrześcijański kanon Starego Testamentu powinien być taki sam, jak hebrajski, a więc bez apokryfów. Naciskany przez kościelnych zwierzchników Hieronim przetłumaczył śpiesznie księgi Tobiasza i Judyty, ale pozostałe apokryfy włączone do Wulgaty nie były nawet jego tłumaczeniem (J. T. Barrera, The Jewish Bible and the Christian Bible, s. 355).
11. Druga księga Machabejska zachęca do praktyk obcych Biblii, a mianowicie do modlitw i ofiar za zmarłych (12,41-45), zaś księga Tobiasza do pewnych praktyk czarnoksięskich (6,1-8; 12,9). Inne apokryfy wspierają naukę o zbawieniu z uczynków (2 Ezdrasz 8,33; Tobiasz 12,9; Eklezjastyk 3,14). Księga Mądrości promuje platoński dualizm i typowo helleński koncept nieśmiertelności duszy (9,15).
12. Na przykład obie księgi Machabejskie zawierają liczne sprzeczności chronologiczne. Księga Tobiasza twierdzi, że król asyryjski Sancheryb był synem Salmanasara V (1,15), podczas gdy był on synem Sargona II. Mówi też, że Niniwę podbił Nabukadnezar i Achaszwerosz (14,15), choć uczynili to Nabopolasar i Kyaksares. Ta sama księga rekomenduje użycie magicznych środków i głosi, że dobre uczynki zmazują grzechy, podczas gdy Biblia stoi na stanowisku, że to łaska Boża przez „krew Jezusa Chrystusa, Syna jego, oczyszcza nas od wszelkiego grzechu" (1Jana 1,7). Księga Judyty błędnie dopatruje się w królu babilońskim Nabukadnezarze króla asyryjskiego i pochwala wątpliwą moralność (Jud.9-11).
13. Do Rzymian, 1 i 2 do Koryntian, do Galacjan, do Efezjan, do Filipian, do Kolosan, 1 i 2 do Tesaloniczan.
14. Do Filemona, 1 i 2 do Tymoteusza, do Tytusa.
15. Philip Comfort, The Origins of the Bible, s. 71.
16. Zob. Justyn Męczennik, Pierwsza Apologia, 67.
17. 5 Mojż. 25,4; Łuk. 10,7.
18. List Jakuba, Apokalipsa wg Jana, List do Hebrajczyków, 2 List Piotra, 2 i 3 List Jana, List Judy.
19. Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościoła, 3, 25:4-7.
20. Listę 27 ksiąg Nowego Testamentu znaleźć można w pismach Euzebiusza z Cezarei (260-340), a także Liście Atanazjusza do kościoła w Aleksandrii z 367 roku.

Materiał pochodzi z książki pt. Sekrety Biblii tego samego autora.


	jesteś tutaj: nadzieja.pl > czytelnia > która Biblia...	wydrukuj	dokument tekstowy

		[]
	główna \| pastor \| lekarz \| zielarz \| rodzina \| uzależnienia \| kuchnia \| sklep radio \| tematy \| książki \| czytelnia \| modlitwa \| infoBiblia \| pytania \| studia \| SMS-y teksty \| historia \| księga gości \| tapety \| ułatwienia \| technikalia \| e-Biblia \| lekcje do pobrania \| mapa \| szukaj \| autorzy \| nota prawna \| zmiany \| wyjście

	© 1999-2003 NADZIEJA.PL Sp. z o.o. Wszystkie prawa zastrzeżone. Bank: BPH PBK VI/O w Warszawie, PLN: 11 1060 0076 0000 3200 0074 4691 Bank Swift ref. BPH KPL PK